W ostatnich wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2021 r. pojawiło się nowe kryterium rozpoznania cukrzycy. Jest to jednorazowy wynik stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wynoszące co najmniej 48 mmol/mol czyli 6,5%.
Czym jest hemoglobina glikowana?
Hemoglobina glikowana to trwały produkt powstały na skutek nieenzymatycznej glikacji hemoglobiny. Glikacja to proces nieenzymatycznego łączenia glukozy z białkami. Część z Was na pewno słusznie kojarzy go z obróbką termiczną żywności, jednak w tym przypadku jej przebieg jest inny. Przy wysokim stężeniu glukozy we krwi (czyli właśnie w cukrzycy) glikacji ulegają wszystkie białka. Zarówno transportowe jaki strukturalne, enzymatyczne, czy hormonalne. Jednak z przyczyn technicznych najłatwiej jest badać i walidować poziom glikowanej hemoglobiny. A ściśle rzecz biorąc, jedną z frakcji hemoglobiny glikowanej określaną jako HbA1c. U osoby z prawidłową glikemią hemoglobina glikowana stanowi około 5% hemoglibiny.
Im wyższe jest stężenie glukozy we krwi, tym intensywniej zachodzi proces glikacji. Tak więc wyższe stężenie HbA1c to gorsze wyrównanie cukrzycy, a co za tym idzie, większe ryzyko rozwoju powikłań. Również, ale nie tylko związanych z glikacją białek.
HbA1c a stężenie glukozy
HbA1c odzwierciedla stężenie glukozy we krwi z trzech miesięcy, chociaż około połowa powstaje w ciągu ostatniego miesiąca przed badaniem. Jest to związane z średnim czasem przeżycia erytrocytów zawierających hemoglobinę wynoszącym 120 dni. Z tabeli poniżej możesz odczytać szacowane średnie stężenie hemoglobiny w ostatnich 3 miesiącach na podstawie stężenia hemoglobiny glikowanej.
Pomimo dużej wartości praktycznej badanie to ma swoje ograniczenia. HbA1c to odsetek całkowitego stężenia hemoglobiny. Nie powinno się więc wykorzystywać tego oznaczenia u osób z niedokrwistością, w ciąży, w okresie poporodowym, u pacjentów leczonych hemodializą, po przetoczeniu krwi, stosujących erytropoetynę, zakażonych wirusem HIV oraz stosujących leki antyretrowirusowe.
Do tej pory stężenie HbA1c służyło jedynie do oceny wyrównania cukrzycy. U osób z rozpoznaną cukrzycą HbA1c powinno wynosić mniej niż 7%
HbA1c ≤ 6,5% (≤ 48 mmol/mol) powinni osiągać: pacjenci z cukrzycą typu 1, pacjenci z krótkotrwałą cukrzycą typu 2, kobiety planujące ciążę i w I trymestrze ciąży, dzieci i młodzieży, niezależnie od typu choroby.
HbA1c ≤ 8,0% (≤ 64 mmol/mol) to cel dla osób w zaawansowanym wieku, i/lub cukrzycą z powikłaniami o charakterze makroangiopatii, i/lub licznymi chorobami towarzyszącymi
HbA1c ≤ 6,0% (≤ 42 mmol/mol) powinny osiągać kobiety będących w II i III trymestrze ciąży
Pomiary HbA1c wykonuje się raz w roku u osoby ze stabilną cukrzycą, u której osiągnięto cele terapeutyczne. Jeżeli zaś u pacjenta nie osiągnięto celów terapeutycznych lub zmodyfikowano leczenie HbA1c należy oznaczyć po 3 miesiącach.
Autorką wpisu jest dr Anna Dittfeld – lekarz i dietetyk, jej szkolenie nt. diagnostyki laboratoryjnej możesz zobaczyć tutaj
Źródła
- 2021 Guidelines on the management of patients with diabetes. A position of Diabetes Poland. Clinical Diabetology. 10. 1-113. 10.5603/DK.2021.0001. https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/view/DK.2021.0001/54913
- Nathan DM et al. Translating the A1C assay into estimated average glucose values. Diabetes Care. 31 (8), s. 1473-8, Aug 2008. DOI: 10.2337/dc08-0545. PMID: 18540046.
- Szczeklik A, Gajewski P. Interna Szczeklika 2019. Kraków: MP; 2019.
