Metformina jest lekiem stosowanym przede wszystkim w cukrzycy typu 2 w celu poprawy kontroli glikemii. Bywa też stosowana w insulinooporności, stanie przedcukrzycowym, cukrzycy ciążowej czy zespole policystycznych jajników1. Pomimo, że nie jest to lek zarejestrowany jako zmniejszający masę ciała, to panuje przekonanie, że metformina sprzyja odchudzaniu.
Meta-analiza z 2019 roku wykazała, że taki efekt rzeczywiście istnieje i dotyczy nawet osób bez cukrzycy typu 22. Aczkolwiek efekt ten jest raczej mały, choć zwiększa się wraz z dawką. Konstrukcja tej meta-analizy nie pozwala ocenić, jak duży jest efekt w kilogramach. Jednak z innych praca wiemy, że wynosi od on zazwyczaj 3 – 4 kg u osób z cukrzycą typu 2 i 2 – 3 kg u osób bez niej3. Nie jest to więc jakiś niesamowicie duży efekt. Analiza dostępnych danych pozwala stwierdzić, że spadek masy jest widoczny dość szybko, bo nawet po kilku tygodniach, ale również dość szybko się stabilizuje. W związku z tym nie ma większej różnicy między pacjentami stosującymi metforminę kilka lat a tymi, którzy stosują ją kilka miesięcy.
Jak metformina wpływa na masę ciała?
Istnieje kilka niewykluczających się potencjalnych mechanizmów. Co ciekawe wpływ metforminy może wynikać z tego, że… poprawia ona kontrolę łaknienia. W jednej z prac wykazano, że właśnie zmniejszenie spożycia kalorii było przyczyną utraty na wadze osób przyjmujących ten lek4. Supresja apetytu wywołana metforminą może wynikać z kilku rzeczy.
Mleczan
Metformina zwiększa produkcję mleczanu, natomiast mleczan jest znanym ze swoich hamujących łaknienie właściwości. Jako ciekawostkę dopowiem, że jeśli nie chce Ci się jeść po ciężkim treningu, szczególnie interwałowym, to m.in. odpowiedzialny jest za to mleczan. Wykazano też, że metformina zwiększa produkcję hormonów inkretynowych takich jak GLP-1 i peptyd YY3, które mają istotnym wpływ na apetyt.
Ośrodkowy układ nerwowy
Dalej jest jeszcze ciekawiej, ponieważ zaobserwowano, że metformina jest w stanie indukować zmiany w funkcjonowaniu ośrodka nagrody u osób z cukrzycą typu 2 oraz zmniejszać leptyooporność w podwzgórzu. Oznacza to, że metformina może zmniejszać nagradzające właściwości jedzenia oraz poprawiać wrażliwość na leptynę, co jest kluczowe dla odpowiedniego poboru kalorii. Badania na zwierzętach sugerują jeszcze kilka potencjalnych mechanizmów, w których metformina może wpływać na kontrolę sytości poprzez wpływ na ośrodkowy układ nerwowy3.
Odczucia z przewodu pokarmowego
Możliwe są też bardziej „prozaiczne” przyczyny zmniejszonego apetytu przy przyjmowaniu metforminy. Znanym efektem przyjmowania metforminy są problemy żołądkowo-jelitowe, które mogę objawiać się uczuciem pełności, przelewaniem, mdłościami czy biegunką1,3, co jest prawdopodobnym powodem ograniczenia spożycia. Metformina spowalnia też wchłanianie węglowodanów w jelitach, co może wydłużać uczucie sytości1. Trochę mniej znanym skutkiem ubocznym przyjmowanie metforminy są zmiany smaku opisywane jako uczucie smaku gorzkiego lub metalicznego3. Dość jasne jest, że może skutecznie zmniejszyć łaknienie.
Mikrobiom
Metformina ma też korzystny wpływ na mikrobiom. W badaniach z udziałem ludzi zaobserwowano, że metformina zwiększa ilość bakterii produkujących tzw. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (ang. short chain fatty acids, SCFA)5. To bardzo istotne, ponieważ przypisuje im się właściwości poprawiające zdrowie metaboliczne i kontrolę łaknienia. Dodatkowo badania na zwierzętach sugerują inne korzystne zmiany w obrębie mikrobiomu, min. wzrost ilości bakterii kojarzonych ze spadkiem masy ciała i lepszym zdrowiem metabolicznym3.
Podsumowanie
Reasumując, metformina ma korzystny wpływ na masę ciała, nawet jeśli nie jest on bardzo duży. Wpływ, który wywiera ten lek wynika prawdopodobnie z szeregu różnych mechanizmów, które obejmują wpływ na układ pokarmowy i ośrodkowy układ nerwowy. Nie można wykluczyć też wpływu metforminy na wydatki energetyczne, ale nie udało mi się dotrzeć do badań, które wykazywałyby tego typu zależność.
Jeśli interesuję Cię temat interakcji leków z żywnością i wpływ leków na masę ciała, to serdecznie zapraszam do zapoznania się z ofertą szkolenia, które ostatnio zamieściliśmy na platformie Warsztat Nauki.
Jeśli interesuję Cię temat interakcji leków z żywnością i wpływ leków na masę ciała, to serdecznie zapraszam do zapoznania się z ofertą szkolenia, które ostatnio zamieściliśmy na platformie Warsztat Nauki.
Źródła
- Cwynar-Zając Ł. Metformin – a new approach. Pediatr Endocrinol Diabetes Metab. 2021;27(2):134-140. doi:10.5114/pedm.2021.107166
- Hui F, Zhang Y, Ren T, Li X, Zhao M, Zhao Q. Role of metformin in overweight and obese people without diabetes: a systematic review and network meta-analysis. Eur J Clin Pharmacol. 2019;75(4):437-450. doi:10.1007/s00228-018-2593-3
- Yerevanian A, Soukas AA. Metformin: Mechanisms in Human Obesity and Weight Loss. Curr Obes Rep. 2019;8(2):156-164. doi:10.1007/s13679-019-00335-3
- Lee A, Morley JE. Metformin decreases food consumption and induces weight loss in subjects with obesity with type II non-insulin-dependent diabetes. Obes Res. 1998;6(1):47-53. doi:10.1002/j.1550-8528.1998.tb00314.x
- Wu H, Esteve E, Tremaroli V, et al. Metformin alters the gut microbiome of individuals with treatment-naive type 2 diabetes, contributing to the therapeutic effects of the drug. Nat Med. 2017;23(7):850-858. doi:10.1038/nm.4345
Ważne jest w tym wypadku, by dawka była odpowiednio wysoka. To, co lekarze laicy czasem przepisują, np 500 mg raz lub dwa razy dziennie, to o wiele za mało.
U osoby be cukrzycy typ 2 , tez powinna być wyższa dawka? mi została ona przepisana z racji kompulsywnego objadania sie 🙁 i mam brać 500 dwa razy dziennie
Dostalam dawke 2x dziennie 500mg, lek biore miesiąc ze względu na insuline 5.1, po miesiacu, bez diety, cwiczen… 9kg mniej, wiadomo ze zeszla woda, ale i tak jestem w szoku