Czy laktoza i gluten niszczą tarczycę?

Straszny gluten

Choroba Hashimoto lubi chodzić w parach z innymi chorobami autoimmunizacyjnymi. Wynika to z kwestii genetycznych. Jeśli masz Hashimoto, to ryzyko celiakii jest kilkukrotnie większe. Brzmi strasznie, ale bazowo wynosi ono koło 1%, więc nadal ponad 90% osób z Hashimoto może spokojnie jeść gluten.

Mamy nawet stanowisko ekspertów Polspen, które wprost odradza rutynowe wykluczenia glutenu u osób z Hashimoto¹. Warto jednak rozważyć badanie w kierunku celiakii u osób z Hashimoto – szczególnie jeśli są jakieś dodatkowe objawy lub wskazania sugerujące tę chorobę (np. celiakia w rodzinie czy objawy ze strony układu pokarmowego).

Niezrozumiana laktoza

Z laktozą jest jeszcze dziwniej niż z glutenem. O ile można doszukiwać się jakichś powiazań między glutenem a chorobami autoimmunizacyjnymi, to tu jest ich absolutny brak. Laktoza to dwucukier, który trawi się w przewodzie pokarmowym i jako taki nie może „szkodzić tarczycy”, ani aktywować układu immunologicznego.

Faktycznie cześć populacji nie trawi laktozy, ale to daje wyraźne dolegliwości – bóle brzucha, wzdęcie i gazy, a nie powoduje choroby autoimmunizacyjne.

Wykluczenie nabiału też nie ma sensu. Nie ma żadnych dowodów, że wykluczenie nabiału pomaga w przypadku choroby Hashimoto. Często spotykany argument o prozapalności nabiału również nie broni się w badaniach naukowych. Choć pewne rodzaje nabiału (dosładzany i wysokoprzetworzony lub bardzo tłusty) może sprzyjać stanom zapalnym, to jednak ogólnie działa on neutralnie lub wręcz przeciwzapalnie². Dlatego warto zostawić w diecie osoby z Hashimoto takie produkty jak jogurt czy kefir, bo ich wpływ na zdrowie jest pozytywny.

Dobroczynny Selen?

Selen jest rzeczywiście kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Pierwiastek ten umożliwia syntezę hormonów tarczycy i chroni ten narząd przed uszkodzeniami. Niedobór selenu może sprzyjać chorobom autoimmunologicznym tarczycy³. Meta-analiza z 2023 roku wskazuje, że suplementacja selenu może obniżać poziom przeciwciał przeciwtarczycowych w chorobie Hashimoto⁴.

Brzmi to jakby każda osoba z Hashimoto powinna koniecznie suplementować selen i jest to zdroworozsądkowy wniosek, ale należy zastrzec, że nie jest jasne, czy to przynosi korzyści kliniczne. Wiem, że to mało intuicyjne, ale samo obniżenie poziomu przeciwciał nie musi znaczyć, że tarczyca zaczyna działać lepiej, a tym bardziej zaczyna się „leczyć”.

Czy zaszkodzi? Nie. Czy pomoże? Możliwe.

Obosieczny jod

Lubię porównanie, że jod i tarczyca mają się do siebie jak Walter White i Jesse Pinkman z Breaking Bad – ściśle ze sobą współpracują, są wręcz niezbędni dla siebie, ale ich relacja jest trudna i często robią sobie krzywdę nawzajem.

70% jodu w naszym ciele znajduje się właśnie w tarczycy i nie odgrywa on żadnej inne roli niż budowanie hormonów tarczycy. Oczywiste wiec, że niedobór jodu wpływa negatywnie na tarczycę uniemożliwiając produkcję jej hormonów.  Dlatego wole tarczycowe wywołane niedoborem jodu było całkiem powszechnym problemem zanim zaczęto obowiązkowo jodować sól kuchenną.  

Ale wpływ jodu nie jest jednostronny. Mamy dowody, że nadmiar jodu jest również szkodliwy i realnie zwiększa ryzyko problemów z tarczycą. I to nie tylko nadczynności – co wydaje się w miarę logiczne, ale paradoksalnie też niedoczynność oraz autoimmunologiczne zapalenia tarczycy typu Hashimoto^5,6.

Można nawet postulować, że ograniczenie jodu jest wskazane w Hashimoto. W bardzo starym, małym i nigdy niezreplikowanym badaniu wykazano, że ograniczenie jodu znacznie zwiększało szansę na remisję Hashimoto⁷. Nie jest to bardzo mocny dowód, ale składa się w całość z resztą, co wiemy o trudnej relacji jod i Hashimoto.

Dlatego generalnie osobom z Hashimoto odradza się suplementację jodem. A już w szczególności należy odradzać picie płyny Lugola – co niestety pojawia się jako pomysł na TikToku.

Zdradliwa kapusta, czyli gointrogeny

Goitrogeny to związki, które wiążą jod i mogą w ten sposób wpływać na działanie tarczycy. Występują warzywach kapustnych, takich jak brokuły czy kalafior. Choć teoretycznie mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie tarczycy, to w praktyce trzeba jeść ich ogromne ilości. Rzędu kilkuset gramów codziennie przez wiele tygodni.  

Co ważne, gotowanie bez przykrywki lub użycie mrożonek zmniejsza ich zawartość nawet do 1/3. Warzywa te nadal są bardzo zdrowe (m.in. zmniejszają ryzyko nowotworów) i stanowczo rekomenduję je utrzymać w diecie. Byle w racjonalnych ilościach do około 200 g dziennie i najlepiej ugotowanych w przypadku osób z chorobami tarczycy⁸. 

Soja

Soja – podobne jak warzywa kapustne – może negatywnie wpłynąć na metabolizm jodu, ale dowiedziono, że ma to znaczenie tylko u osób z niedoborem jodu w diecie⁹. Nie ma też dowodów, że sama w sobie soja szkodzi w Hashimoto. Nie jest to bezpośredni dowód, ale zaobserwowano, że u wegan rzadziej występuje.

Jednak pamiętajcie, że soja zmniejsza wchłanianie lewotyroksyny stosowanej w leczeniu niedoczynności tarczycy. Dlatego popijanie tego leku mlekiem sojowym to średni pomysł. Jednak wystarczy odczekać 2-3 godziny od przyjęcia leku i spokojnie można spożywać soję.

Diaboliczne pomidory, czyli psiankowate

Postulat unikania warzyw psiankowatych przez osoby z Hashimoto ma jeszcze mniejsze podstawy naukowe niż ten z warzywami kapustnymi. Nie istnieją żadne dowody wskazujące na korzyści z eliminacji warzyw takich jak pomidory, bakłażany czy papryka z diety osób z Hashimoto. Nie ma za tym nawet dobrych przesłanek.

Produkty te są bogate w witaminy i antyoksydanty, które wspierają ogólny stan zdrowia i mogą przynosić korzyści także osobom z chorobami autoimmunologicznymi. Nie bez znaczenia jest też to, że są to po prostu produkty lubiane i łatwo dostępne. W końcu trudno o łatwiejsze zwiększenie warzyw niż położenie pomidora na kanapce. Dlatego ich ograniczenie postrzegam jako kolejną niepotrzebną, a nawet szkodliwą restrykcję.

Specjalna dieta dla chorych na Hashimoto?

I tak – bo osoby z Hashimoto powinny zadbać o dietę. I nie – bo nie jest to jakaś „specjalna dieta”.

Z jednej strony osoby z Hashimoto są bardziej narażone na przyrost masy ciała i inne problemy metaboliczne, które warto zaadresować dietą. W tym kontekście powinny spożywać po prostu zdrową dietę, jak każda inna osoba.

Z drugiej strony można przypuszczać, że zdrowa, przeciwzapalna dieta i uzupełnienie selenu może wspomóc tarczycę i przynajmniej spowolnić progres choroby. Dlatego dieta bogata w warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, a uboga w produkty wysokoprzetworzone, smażone,  to coś, co nie może zaszkodzić, a może pomóc.

Z trzeciej strony dieta w Hashimoto to w dużej mierze dbanie o prawidłowe wchłanianie lewo-tyroksyny, czyli leku, który stosuje się w przebiegu tej choroby. Jest całkiem sporo produktów, które wchodzą w interakcję z tym lekiem. 

Z czwartej strony u osób z Hashimoto mogą wystąpić takie problemy jak wspomniana celiakia i wtedy trzeba zastosować dietę bezglutenową, która już wymaga sporo uwagi.

Podsumowanie

Zbierając to wszystko razem – nie ma żadnej magicznej diety, którą trzeba zastosować. Wyłączając selen i suplementację wskazaną dla wszystkich innych (np. witamina D) lub wynikających z innych wskazań, też nie ma potrzeby stosować dodatkowych suplementów.

Jeśli chcesz być na bieżąco z treściami, które tworzę - zachęcam do zapisu na newsletter!