Obecnie rynek usług paramedycznych oferuje szereg zabiegów, które mają poprawiać zdrowie. Wiele z tych zabiegów nie ma potwierdzonego działania (np. wlewy z witaminy C, terapie tlenowe) lub są potencjalnie niebezpieczne (np. rytuał Kambo). Jednocześnie dysponujemy przekonującymi dowodami, że regularne oddawanie krwi w wielu wypadkach przynosi realną poprawę zdrowia. Najlepiej przebadano tę kwestię u osób z wrodzoną hemochromatozą. Jest to choroba o podłożu genetycznym, której skutkiem jest nadmierne gromadzenie żelaza, a co za tym idzie, szereg zaburzeń metabolicznych (np. cukrzyca). Bywa też określana cukrzycą brunatną. Skupmy się jednak na osobach bez tej przypadłości, które też odniosą korzyści z oddawania krwi.
Żelazo może być toksyczne
Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do życia i u niektórych osób jest deficytowy. Niedobór żelaza najczęściej dotyka kobiety. Aczkolwiek wiele osób boryka się z odwrotnym problemem – nadmiarem zgromadzonego żelaza. Istnieją przekonujące dowody, że zgromadzone żelazo jest jedną z przyczyn cukrzycy typu 21 oraz chorób serca2. Wynika to z tego, że żelazo łatwo się utlenia, co prowadzi do stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego. Niefortunnie jest tak, że nasz organizm nie radzi sobie z wydaleniem nadmiaru żelaza, a w przypadku żelaza hemowego (z mięsa) również nie może regulować ilości żelaza wchłanianego w przewodzie pokarmowym.
A może zostać krwiodawcą?
Kwestią niewymagającą tłumaczenia jest to, że oddawanie krwi wiąże się ze stratą czerwonych krwinek, a więc i żelaza. Nasuwa się więc hipoteza, że osoby, które oddają krew powinny być zdrowsze. Badanie pokazują, że istotnie tak jest.
Korzyści zdrowotne związane z oddawaniem krwi:
– Mniejsze ryzyko zawału serca. W kohorotwym badaniu na grupie 2,862, obserwowanej przez 9 lat, stwierdzono, że ryzyko zawałów jest znacznie mniejsze u mężczyzn, którzy oddają krew w porównaniu do nieoddających (0,7% vs 12,5%)3. Ta znacząca różnica utrzymywała się również po uwzględnianiu wieku i czynników ryzyka takich jak cholesterol.
– Lepsza kontrola cukrzycy typu 2. Osobom z cukrzycą typu 2 o wysokim stężeniu ferrytyny („magazynu żelaza”) pobierano 500 ml krwi w dwutygodniowych interwałach4. Już po 4 miesiącach zauważono znaczne zmniejszenie poziomu hemoglobiny glikowanej -0,61 oraz spadek wydzielania insuliny o 10,2%, przy wzroście o 6,4% w grupie kontrolnej. Również insulinowrażliwość znacząco się poprawiła w grupie, której upuszczano krew. Badanie trwało rok i kolejne 8 miesięcy przyniosło dalszą poprawę w insulinowrażliwości. Większą insulinowrażliwość zaobserwowano też w badaniu przekrojowym nad grupą dawców krwi4.
– Mniejsze ryzyko nowotworów. Badanym (n=636) pobierano krew co pół roku, w takich ilościach, by utrzymać stosunkowo niski poziom ferrytyny (poniżej 60 ng/ml)5. Przez około 5 lat obserwacji okazało się, że osoby te miały o 61% mniejsze ryzyko rozwoju nowotworu w porównaniu do grupy kontrolnej (n=641).
– Niższe ciśnienie krwi. W późniejszym eksperymencie osobom z zespołem metabolicznym porano 300 ml krwi na początku badania i 250-500 ml w zależności od poziomu ferrytyny w 28 dniu. Po 6 tygodniach ciśnienie skurczowe spadło o 18,3 mmHg w grupie badanej6. Zauważono też spadek glukozy na czczo (-13,3 mg/dl), glikowanej hemoglobiny (-0,19%) oraz nieistotne statystycznie zmiany w poziomie insuliny i lipidogramie.
– Niższy cholesterol i trójglicerydy. W obserwacyjnym badaniu na 52 dawcach krwi i 30 osobach nieoddających krwi7 stwierdzono istotnie niższy poziom cholesterolu całkowitego (4,66 vs 5,61 mmol/l), cholesterolu LDL (2,32 vs 3,06 mmol/l) i trójglicerydów (1,22 vs 1,77 mmol/l). Takie różnice mogą znacząco zmienić ryzyko chorób sercowo-naczyniowych u dawców krwi, należy jednak podkreślić, że przekrojowy charakter i niewielka grupa badanych utrudnia wyciągniecie jednoznacznych wniosków z tej pracy. Nie jest też jasne, w jakim mechanizmie oddawanie krwi miałoby wpływać korzystnie na lipidogram.
– Mniejszy stan zapalny i stres oksydacyjny. Grupie 96 kobiet i mężczyzn pobrano krew do analizy, pięć minut później oddawali oni krew, a za 24 godziny pobrano kolejną próbkę do analizy8. Stwierdzono, że oddawanie krwi zmniejsza poziom białek odpowiedzialnych za stan zapalny (m.in. hsCRP spadło o 0,3 mg/l), markerów stresu oksydacyjnego oraz zwiększa poziom NOx – cząsteczki odpowiedzialnej za rozszerzenia naczyń krwionośnych i prawidłowe ciśnienie krwi.
Kto najbardziej skorzystania na oddawaniu krwi? Bezsprzecznie osoba, która tę krew otrzyma. Natomiast jeśli mowa o dawcach – przede wszystkim ludzie, którzy mają wysoki poziom ferrytyny. Jeśli jesteś kobietą, której miesiączki są skąpe lub mężczyzną oraz jesz dużo czerwonego mięsa, jest spora szansa, że zaliczasz się do tej grupy. Warto też podkreślić, że dla zdrowej osoby oddawanie krwi jest całkowicie bezpieczne, o ile jest przeprowadzane profesjonalnie.
W porównaniu do wielu innych zabiegów, które mają poprawiać zdrowie, oddawanie krwi ma zdecydowanie więcej zalet. Nie niesie ryzyka, ma udowodnione korzyści zdrowotne, jest darmowe i co najważniejsze może uratować komuś życie.
Źródła
- Bao W, Rong Y, Rong S, Liu L. Dietary iron intake, body iron stores, and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. BMC Med. 2012;10:119.
- Basuli D, Stevens RG, Torti FM, Torti S V. Epidemiological associations between iron and cardiovascular disease and diabetes. Front Pharmacol. 2014;5:117.
- Salonen JT, Tuomainen TP, Salonen R, Lakka TA, Nyyssönen K. Donation of blood is associated with reduced risk of myocardial infarction. The Kuopio Ischaemic Heart Disease Risk Factor Study. Am J Epidemiol. 1998;148(5):445–451.
- Fernandez-Real JM, Penarroja G, Castro A, Garcia-Bragado F, Hernandez-Aguado I, Ricart W. Blood Letting in High-Ferritin Type 2 Diabetes : Effects on Insulin Sensitivity and Cell Function. Diabetes. 2002;51(4):1000–1004.
- Zacharski LR, Chow BK, Howes PS, i in. Decreased cancer risk after iron reduction in patients with peripheral arterial disease: Results from a randomized trial. J Natl Cancer Inst. 2008;100(14):996–1002.
- Houschyar KS, Lüdtke R, Dobos GJ, i in. Effects of phlebotomy-induced reduction of body iron stores on metabolic syndrome: results from a randomized clinical trial. BMC Med. 2012;10:54.
- Uche E, Adediran A, Damulak O, Adeyemo T, Akinbami A, Akanmu A. Lipid profile of regular blood donors. J Blood Med. 2013;4:39.
- Yunce M, Erdamar H, Bayram NA, Gok S. One more health benefit of blood donation: Reduces acute-phase reactants, oxidants and increases antioxidant capacity. J Basic Clin Physiol Pharmacol. 2016;27(6):653–657.
[…] konkurują ze sobą o wchłanianie, przez co żaden z nich nie wchłania się optymalnie. Biorąc pod uwagę, że nadmiar żelaza jest szkodliwy i nie należy go uzupełniać, jak się nie m…, to może nawet dobrze. Rywalizacja pomiędzy składnikami o te same receptory dotyczy też […]
[…] poprawić dodając witaminę C i inne kwasy organiczne do posiłków. Trzeba też przypomnieć, że nadmiar żelaza również jest powszechny i szkodliwy, a niższa podaż żelaza hemowego jest jednym z prozdrowotnych aspektów diety […]