Na początku marca tego roku (03.03.2016) Nate Diaz, deklarujący się jako weganin, wygrał walkę wieczoru na gali UFC, dusząc zawodnika na mięsnej diecie. To oczywiście nie udowadnia, że dieta bezmięsna jest optymalna w sportach walki, ale jest wyraźnym znakiem wschodzącego trendu – popularyzacji diety roślinnej w sporcie. Wegetariański, a może jeszcze bardziej, wegański sport robi się popularny. Tak wśród amatorów, jak i wyczynowców. Wymienię tylko kilka nazwisk: Scott Jurek, Fiona Oakes, Torre Washington, Patric Babumian, David Carter. Można wymienić jeszcze kilkadziesiąt innych.
Wydaje się, że tak wyraźny trend powinien wcześniej czy później zwrócić uwagę naukowców zajmujących się żywieniem w sporcie. Jak na razie jednak prac na ten temat jest bardzo mało.. Do tej pory przeprowadzono dosłownie kilka badań, które miały odpowiedzieć na pytanie, czy wegetarianizm wpływa na kondycję?
Dostępne są 3 badania z użyciem diety laktoowowegetariańskiej (LOW) na starszych mężczyznach, poddanych treningowi siłowemu. Poza jednym badaniem, w którym stwierdzono większy wzrost siły mięśnia czworogłowego uda w grupie LOW, nie stwierdzono istotnych różnic1.
Kolejne trzy to badania eksperymentalne w kontekście wydolności aerobowej. Jedno badanie (n=9) z zastosowaniem niskobiałkowej diety laktowegetariańskiej (LW) krzyżowo (cross-over) z dietą tradycyjną wskazało na większą konsumpcję tlenu podczas próby wydolnościowej, kiedy uczestnicy byli na diecie LW1. Może świadczyć o gorszej ekonomice wysiłku, jednak nie stwierdzono różnicy w czasie do wyczerpania (time to exhaustion), ani VO2 max. Badanie to nie zostało dobrze zaprojektowane – poza zastosowaniem diety ubogiej w białko, kolejną wadą tego badania jest bardzo krótki czas interwencji. Próba trwała jedynie 4 dni – co może być czasem zbyt krótkim do odpowiedniej adaptacji organizmu. Istnieje jeszcze jedno badanie (n=8) o charakterze krzyżowym, które również nie wykazały żadnej różnicy w wydolności zawodników podczas diety wegetariańskiej1. W innym, nieco większym badaniu (n=20) sprawdzono wpływ 5 tygodniowego treningu sprinterskiego w połączeniu z dietą wegetariańską lub tradycyjną. Uczestnicy radzili sobie z powtarzanym wysiłkiem sprinterskim równie dobrze – niezależnie na jakiej byli diecie. Trzeba jednak zaznaczyć, że obie grupy otrzymały kreatynę, co może mieć wpływ na wyniki1.
W 1989 roku przeprowadzono badanie przekrojowe, do którego zrekrutowano sportowców-wegetarian lub wegan z przynajmniej 2 letnim stażem treningowym, w sumie 98 osób1. Nie stwierdzono różnic w wydolności anaerobowej (test Wingate), ani w VO2 max pomiędzy grupami.
Poza badaniami istnieją jeszcze dwa opisy przypadków wegańskich sportowców – zawodniczki kolarstwa górskiego oraz witarianina-triatlonisty2,3. W pierwszym przypadku analizowano parametry biochemiczne krwi oraz dietę podczas 8 dniowego wyścigu górskiego, w drugim krew oraz parametry spirometryczne i echokardiograficzne. Nie stwierdzono nieprawidłowości zdrowotnych. Obydwoje byli dobrze odżywieni żelazem i witaminą B12. Niestety te prace nie pozwalają ocenić wydolności tych zawodników na tle innych sportowców. Są jednak dowodem, że takie osoby istnieją w świecie sportu i radzą sobie w sporcie amatorskim. Jak widać, kwestia diety wegetariańskiej w sporcie jest badana od bardzo dawna, ale mało intensywnie. Temat diety wegańskiej niemal nie istnieje, opisane wyżej przypadki nie wiele wnoszą i mają raczej rangę ciekawostki.
Obecnie możemy jedynie domniemywać, jak dieta wegetariańska lub wegańska wpływa na wydolność sportową na podstawie niewielkiej ilości danych. Badań jest zbyt mało, by to jednoznacznie stwierdzić, choć gdyby opierać się tylko na nich, należy uznać, że dieta wegetariańska nie wpływa znacząco na wydolność sportową. O diecie wegańskiej nie wiemy w zasadzie nic. Gdybym miał postawić pieniądze, powiedziałbym, że dieta wegańska – o ile jest dobrze zaprojektowana, nie ma negatywnego wpływu na wydolność, choć jest dietą nieco trudniejszą i wymagającą niż dieta tradycyjna w sporcie. Trzeba też wziąć pod uwagę, że pytanie o wydolność wegańskich sportowców może nie mieć jednej dobrej odpowiedzi – nic nie stoi na przeszkodzie, by w jednych dyscyplinach sportu dieta wegańska była pomocna, a w innych neutralna lub szkodliwa. Łatwo zaobserwować, że dieta wegańska jest popularna wśród biegaczy, szczególnie ultramaratończyków4,5. Dodatkowo z danych opublikowanych podczas konferencji Polskiego Stowarzyszenie Dietetyków w kwietniu 2016 przez Małgorzatę Jachacz-Łopatę wynika, że nawet 56% polskich ultramaratończyków przestrzega diety wegetariańskiej. Odwrotnie jest w sportach siłowych oraz sylwetkowych – niewielu wegan uprawia te dyscypliny i w tych środowiskach dieta wegańska jest postrzegana jako negatywnie wpływająca na osiągnięcia. Swoją rolę mogą też odegrać geny. Na przykład są osoby, które gorzej niż inne syntetyzują l-karnitynę, co oznacza konieczność dostarczenie jej z zewnątrz. Niektórzy ludzie lepiej też sobie radzą z syntezą kwasu EPA i DHA z ALA, co jest korzystne u osób na diecie bez morskich ryb.
Nie wiemy jeszcze, jak dieta wegetariańska bądź wegańska kształtuje wydolność. Stąd wziął się pomysł mojego badanie do doktoratu, które rozpocząłem około rok temu. Przebadaliśmy ponad 100 osób (mniej więcej pół na pół wegan i wszystkożerców), mamy zebrane wyniki wydolności, informacje o diecie oraz próbki krwi. Dane czekają na analizę i jeszcze dzisiaj nie mogę nic powiedzieć, ale za kilka miesięcy będę mógł odpowiedzieć – przynajmniej częściowo na pytanie: jak dieta wegańska wpływa na wydolność biegaczy?
Źródła
- Craddock J, Probst Y, Peoples GE. Vegetarian and Omnivorous Nutrition – Comparing Physical Performance. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2015.
- Wirnitzer KC, Kornexl E. Energy and macronutrient intake of a female vegan cyclist during an 8-day mountain bike stage race. Proc (Bayl Univ Med Cent). 2014;27(1):42–5.
- Leischik R, Spelsberg N. Vegan triple-ironman (raw vegetables/fruits). Case reports in cardiology 2014, 317246 (2014).
- Wilson PB. Nutrition behaviors, perceptions, and beliefs of recent marathon finishers. Phys Sportsmed. 2016.
- Turner-McGrievy GM, Moore WJ, Barr-Anderson D. The Interconnectedness of Diet Choice and Distance Running: Results of the Research Understanding the Nutrition of Endurance Runners (RUNNER) Study. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2015.
